Rosnące znaczenie działań proekologicznych w biznesie sprawia, że coraz więcej przedsiębiorstw musi monitorować i raportować swój wpływ na środowisko. Jednym z najważniejszych wskaźników zrównoważonego rozwoju jest ślad węglowy – parametr określający łączną emisję gazów cieplarnianych związaną z działalnością firmy. W dobie zaostrzających się przepisów Unii Europejskiej pytanie: kto ma obowiązek raportowania śladu węglowego staje się szczególnie istotne.

Spis treści:

Czym jest ślad węglowy?
Kto ma obowiązek raportowania śladu węglowego – aktualne przepisy
Jak oblicza się ślad węglowy?
Korzyści z monitorowania śladu węglowego
Czy handel emisjami CO? dotyczy tylko wielkich graczy?

Czym jest ślad węglowy?

Ślad węglowy to suma emisji gazów cieplarnianych, głównie dwutlenku węgla (CO?), ale także metanu (CH?), podtlenku azotu (N?O) i innych substancji, generowanych przez przedsiębiorstwo w całym cyklu jego działalności. Emisje te mogą pochodzić zarówno z bezpośrednich procesów, jak i pośrednich działań dostawców, transportu czy końcowego użytkowania produktów. Obliczany jest w trzech zakresach:

Zakres 1 – bezpośrednie emisje związane z działalnością firmy, np. spalanie paliw w pojazdach firmowych, emisje z kotłów, procesów produkcyjnych czy wycieków chłodniczych;
Zakres 2 – pośrednie emisje wynikające z zakupu energii elektrycznej, cieplnej lub chłodniczej, czyli emisje generowane u dostawcy, ale przypisywane odbiorcy;
Zakres 3 – pozostałe pośrednie emisje, obejmujące cały łańcuch wartości: transport zewnętrzny, podróże służbowe, zakup materiałów, użytkowanie produktów, zarządzanie odpadami, a także działania dostawców i partnerów biznesowych.

Ślad węglowy nie jest dziś jedynie wskaźnikiem świadomości ekologicznej – coraz częściej staje się wymogiem formalnym wynikającym z regulacji prawnych.

Kto ma obowiązek raportowania śladu węglowego – aktualne przepisy

Zmiany legislacyjne na poziomie Unii Europejskiej sukcesywnie rozszerzają zakres obowiązków dotyczących ujawniania danych o emisjach gazów cieplarnianych. Punktem zwrotnym było wprowadzenie dyrektywy CSRD (Corporate Sustainability Reporting Directive), która w sposób szczegółowy określa, jakie przedsiębiorstwa muszą prowadzić raportowanie ESG – obejmujące także ślad węglowy. Harmonogram obowiązków raportowania:

Od 2024 roku – obowiązek dotyczy spółek giełdowych zatrudniających powyżej 500 pracowników, już wcześniej objętych dyrektywą NFRD;
Od 2025 roku – raportowanie obejmie wszystkie duże firmy, spełniające dwa z trzech kryteriów: zatrudnienie powyżej 250 osób, obrót powyżej 40 mln euro, suma bilansowa powyżej 20 mln euro;
Od 2026 roku – do raportowania zostaną zobowiązane małe i średnie przedsiębiorstwa notowane na giełdzie;
Do 2028 roku – pozostałe MŚP mają możliwość dobrowolnego odroczenia raportowania, o ile formalnie zgłoszą brak gotowości do jego wdrożenia.

Firmy objęte obowiązkiem raportowania muszą przygotować sprawozdanie zgodne z jednolitymi europejskimi standardami ESRS (European Sustainability Reporting Standards), uwzględniającymi m.in. kwestie emisji gazów cieplarnianych, strategii klimatycznych, ryzyk środowiskowych oraz planów transformacji.

Jak oblicza się ślad węglowy?

Wiodącym narzędziem wykorzystywanym do obliczania emisji jest GHG Protocol (Greenhouse Gas Protocol) – międzynarodowy standard klasyfikujący i kategoryzujący emisje według wcześniej opisanych zakresów. W jego ramach przedsiębiorstwo identyfikuje wszystkie źródła emisji, a następnie przelicza je na ekwiwalent CO? (CO?e). Obliczenia mogą być prowadzone na podstawie:

danych operacyjnych (np. zużycia paliwa, energii, tonażu transportu),
współczynników emisji przypisanych do konkretnych działań,
analiz cyklu życia produktu (LCA),
systemów informatycznych śledzących zużycie zasobów w czasie rzeczywistym.

Nowoczesne firmy coraz częściej sięgają po cyfrowe narzędzia wspierające analizę śladu węglowego. Pozwala to nie tylko zautomatyzować proces raportowania, ale także identyfikować konkretne obszary wymagające poprawy. Przykładem takich działań może być:

strategia dekarbonizacji;
redukcja CO2;
wdrożenie ekologicznych środków produkcyjnych, takich jak ekologiczne ciecze obróbcze.

Korzyści z monitorowania śladu węglowego

Choć dla wielu firm raportowanie śladu węglowego to obowiązek, niesie ono szereg wymiernych korzyści:

zwiększenie efektywności kosztowej – analiza emisji pozwala wykryć energochłonne procesy, ograniczyć marnotrawstwo i zoptymalizować zużycie zasobów;
zarządzanie ryzykiem regulacyjnym – wcześniejsze wdrożenie narzędzi raportujących pozwala przygotować się na nadchodzące zmiany w prawie;
budowa reputacji i zaufania – transparentność w działaniach środowiskowych zwiększa wiarygodność w oczach klientów, partnerów i inwestorów;
dostęp do rynków i kontraktów – coraz więcej zamówień publicznych i międzynarodowych projektów wymaga przedstawienia dowodów na działania redukujące emisje.

Czy handel emisjami CO? dotyczy tylko wielkich graczy?

Europejski System Handlu Emisjami (EU ETS) przez wiele lat obejmował jedynie wybrane sektory przemysłu i energetyki. Jednak wraz z reformą pakietu „Fit for 55” rozszerzono jego zakres m.in. o transport, budownictwo i ciepłownictwo.

Firmy mogą dziś kupować lub sprzedawać prawa do emisji – w praktyce oznacza to, że podmioty efektywnie redukujące emisje zyskują możliwość ich komercjalizacji. Handel emisjami CO? może stanowić jedno z narzędzi zarządzania śladem węglowym.